• سوالاتی که ساده هستند و شما جواب‌شان را می‌دانید.
• سوالاتی که نسبت به پاسخ‌شان مطمئن نیستید یا برای رسیدن به جواب به زمان بیشتری نیاز دارید.
• سوال‌هایی که اصلا جواب‌شان را نمی‌دانید.

فرصت برای مشارکت در کارهای خانه

این عذر و بهانه‌ها دیگر کافیست! زمان آن رسیده که به فرزندانمان فرصت مشارکت کردن بدهیم. به آنها اجازه دهیم که قدم بردارند، تلاش کنند، شکست بخورند و دوباره تلاش کنند تا بالاخره بتوانند آن کار را درست انجام دهند.

زمانی که کودکتان در جستجوی نقش و هدفش است، مهم است که این را به خاطر داشته باشید: او شکست خواهد خورد. گهگاهی زمانی که می‌خواهد کاری را انجام دهد ممکن است خرابکاری هم به بار آورد! در واقع مشارکت او در انجام کارهای خانه به گونه‌ای نیست که بتوانید برای پر کردن چک لیست کارهایتان روی او حساب کنید؛ فراموش نکنید هدف از مشارکت او، یادگیری است. شما حتما خوب می‌دانید لباس‌های خشک شده را چطور تا کنید، اما پسر کوچک شما این را نمی‌داند. به او این فرصت را بدهید تا تفاوت لباس‌هایی که خودش تا کرده با لباس‌هایی که شما تا کرده‌اید را ببیند. حتی اگر دیگر اعضای خانه از نحوه‌ی کار کردن او ناراحت و ناامید شوند؛ اجازه دهید او کار کند تا بتواند یاد بگیرد.

اگر کودکتان نتیجه‌ی رفتار اشتباهش را ببیند، بهتر می‌تواند یاد بگیرد که بار بعد آن رفتار را تکرار نکند. اگر لباسی که آن را خیلی هم دوست دارد درون خشک‌کن رها کند، متوجه می‌شود که این کار باعث چروک شدن لباسش می‌شود و احتمالا بار بعد این رفتار را تکرار نمی‌کند. تا زمانی که کودکتان یاد بگیرد چطور نقش مفید و سازنده‌ای در انجام کارهای خانه داشته باشد، ممکن است خانه‌ی شما کمی بهم ریخته‌تر از قبل به نظر برسد و لباس‌های فرزندتان هم چروک و شلخته‌ باشد! در نهایت او بالاخره یاد می‌گیرد که چطور لباس‌ها را درست مرتب کند؛ به این شرط که صبور باشید و به او زمان زیادی بدهید.

نکته‌ی کلیدی برای القای احساس مسئولیت‌پذیری و غرور، و کمک به کودکان برای درک نقش خود در پویایی خانواده، شروع از سال‌های کودکی است. حتی نوپایان نیز می‌توانند توانمندی و شایستگی خود را در مسئولیت‌‌پذیری نسبت به کارهای خانه پیدا کنند. زمانی که می‌خواهید مسئولیتی را به کودک خردسالی بسپارید اطمینان پیدا کنید که آن وظیفه را به درستی و روشنی برایش شرح داده‌اید؛ ضمن اینکه مسئولیت واگذار شده باید با توانمندی‌های او در آن سن، مطابقت داشته باشد.

چند نمونه از وظایف و مسئولیت‌های مناسب برای نوپایان:

• لباس‌های کثیف خودش را در سبد مخصوص لباس‌ها بیاندازد.
• باس‌هایش را خودش بپوشد (لباس‌هایی که پوشیدنشان سخت و پیچیده نیست).
• لباس‌ها یا ملحفه‌های ساده‌ای مثل حوله‌ها و روبالشتی‌ها را تا کند.
• لباس‌های خودش را درون کمد یا کشو قرار دهد.
• جملات دستوری که از دو یا سه بخش تشکیل شده‌اند را درست انجام دهد (مسواک را بیاور، روی آن خمیر دندان بگذار، حالا دندان‌هایت را مسواک بزن).
• زباله‌ها و وسایل بازیافتی را در سطل‌های مناسب بریزد.
• زمانی که بازی با اسباب‌بازی‌هایش تمام شد، آنها را در جعبه‌ها و سبدهای خودشان قرار دهد.
• خودش ظرف‌هایش را از سر جایشان بردارد و یا آنها را سر جای مخصوصشان قرار دهد (به شرط آنکه طبقه‌ی ظرف‌‌های او با قدش تناسب داشته باشد).
• به حیوان خانگی غذا بدهد.

سال‌های پیش‌دبستانی و مشارکت در کارهای خانه

زمانی که کودکان سال‌های نوپایی را پشت سر می‌گذارند به سن پیش‌دبستانی می‌رسند، آموزش انجام وظایف پیچیده‌تر را شروع کنید. کودکان بین ۳ تا ۵ سالگی از شمارش و مرتب‌سازی لذت می‌برند؛ پس زمانی که می‌خواهید در راستای القای احساس مسئولیت‌پذیری به فرزندتان وظایفی را به او محول کنید، سعی کنید فعالیت‌هایی را انتخاب کنید که آنها را به تقویت این مهارت‌ها تشویق کند. مثلا از او بخواهید که پنج کتاب را روی قفسه‌ها بگذارد، یا زمانی که با هم به خرید می‌روید از او بخواهید که ۶ عدد پرتقال را بشمارد و داخل سبد خرید قرار دهد. همچنین در این سن کودکان می‌توانند به خوبی:

• تخت خوابشان را مرتب کنند.
• اتاقشان را مرتب کنند.
• وسایل مختلف را مرتب و دسته‌بندی کنند؛ مانند ظروف داخل کشو و یا جوراب‌های شسته شده.
• گیاهان را آب بدهند.
• جای خودشان روی میز شام را تمیز کنند.
• لکه‌های روی میز یا زمین را با یک حوله یا اسفنج پاک کنند.
• میان‌وعده‌ی خودشان را آماده کنند.

باید صبور باشیم؛ این حق کودکان است!

برای اینکه به کودکان یاد بدهید چطور در کارها مشارکت کنند و قدرت حل مسئله داشته باشند، هیچ‌گاه خیلی زود و یا حتی خیلی دیر نیست. کودکان دوست دارند در موفقیت خانواده‌شان نقش داشته باشند. ما صبر و زمان لازم برای رسیدن به این هدف و این مسئولیت را به آنها مدیونیم. این موضوع قطعا چالش‌برانگیز است اما چه در کوتاه مدت و چه بلند مدت، ارزشش را دارد.

همچنین می‌توانید به ماجرا اینطور نگاه کنید؛ سال‌های بعد، از مرور ماجراهایی همچون روزی که پسرتان به جای مایع لباسشویی مایع ظرفشویی را داخل ماشین لباسشویی ریخته بود و به طرز غیر قابل کنترلی کف درست شده بود، در کنار یکدیگر اوقات خوشی خواهید داشت! 

بهتر است این نکته‌ی مهم را همین حالا بدانیم؛ آنچه که اعضای یک خانواده را در کنار هم نگه می‌دارد کمال‌گرایی نیست؛ بلکه این تلاش مشترک اعضای خانواده است که پیوندی عمیق و پایدار در درازمدت برای یک خانواده ایجاد می‌کند